Photo 5

  Gjuha shqipe
Gjuha shqipe është një gjuhë indo-evropiane  dhe ketë ka vërtetuar Franc Bopp gjuhëtar (1791-1867)    në 1854  .


Gjuha shqipe flitet në Shqipëri, Kosovë, Republikën e Maqedonisë, Serbinë jugore dhe nga shqiptarët etnikë në pjesë të tjera të Ballkanit jugor.

Gjuha shqipe flitet gjithashtu edhe përgjatë bregdetit lindor të Italisë dhe në Sicili, në jug të Greqisë si dhe në Gjermani, Suedi, Shtetet e Bashkuara, Kanada, Ukrainë dhe Belgjikë.

Gjuha shqipe është nga gjuha ilire, një nga popujt më të vjetër të Evropës. Skipja / Shqipja është një ndër gjuhët moderne që përfaqëson një degë më vete në familjen e gjuhëve indoevropiane.

Dialektet e gjuhës shqipe
Gege
Toskë
labërisht
Çam
Aranit
arbërisht  etj.


Dy dialektet me te mëdha  janë  
1 .  dialekti  Gegë
2.   dialekti   Toskë

Shqiptimi i tingujve  te veçantë  te shqipes :

Shkronja	Shqiptimi me  shembull ne gj. gjermane	Shembulli
ç	Tsch wie in Tsch eche	hiç (nichts)
dh	ähnlich dem stimmhaften engl. th wie in th is	dh oma (Zimmer)
ë	geschlossenes ö wie in m ö chte. Am Wortende als Schwa oft kaum hörbar.	h ë në (Mond)
gj	wie J bei engl. J ohn	gj ithë (alles)
ll	hartes l wie im russischen ë aìïa oder im dicken Kölner 'l'	fi ll im (Anfang)
nj	wie    Lasa gn e	njoh (kennen)
rr	wie im Bayerischen ein stark gerolltes r	rr ugë (Straße)
sh	Sch wie  Schule	shkollë (Schule)
th	ähnlich dem stimmlosen engl. th wie in th ink	th ikë (Messer)
xh	stimmhaft Dsch wie in Dsch ungel	ho xh a (Hodscha)
zh	j wie in J ournal	zh urmë (Lärm)
y	ü wie in grün	pyll (Wald)

 

Tabela Krahasimi mes dialektit Gegë  dhe dialektit Toskë

Standard	Toskisch /Toskë	Gegisch/Gegërisht	Deutsch
Shqipëri	Shqipëri	Shqypní	Albanien
një	një	nji / njâ	eine
nëntë	nëntë	nandë	neuen
është	është	asht / â	ist
bëj	bëj	baj	tun
emër	emër	êmën	Name
pjekuri	pjekuri	pjekuni	reif
gjendje	gjëndje	gjêndje	Lage, condition
zog	zok	zog	Vogel
mbret	mbret	mret/regj	König
për të punuar	për të punuar	me punue	zu arbeiten
rërë	rërë	ranë	Sand
qenë	qënë	kjênë / kânë	zu sein
baltë	llum	lloq	Matsch/Schlamm
cimbidh	mashë	danë	Bügel-eis
mundem	mundem	mûj	kann
vend	vënd	ven	Platz
dhelpër	dhelpër	skile	Fox

 


Ngjashmëritë e fjalëve te gjuhës gjermane dhe gjuhës shqipe :

Albanisch	Zot	leht	koke	dredh	fluturim	trubullt	nate	tre
Deutsch	Gott	leicht	Kopf	dreh	Flug	trübt	Nacht	drei

  

Albanisch	breg	duron	druhem	fush	are	lexon	plas	shoh
Deutsch	Berg	dulden	drohen	Feld	Acker	lesen	platzen	schau

Albanisch	buk/brum	denon	flak	shtat	gosti	lland/vend	rrotë	shkop
Deutsch	Brot	dienen	Flamme	Gestalt	Gast	Land	Rad	Stock

etj....................


Fjalët huazuara  përkohësishtë nga gjuha gjermane:

Deutsch	rückwärts	Koffer	sparen	Blitz	Schablon	Schank	speise
Albanisch	rikferc	kofer	shparit	blic	shabllon	shank	shpaiz

 



Përdorimi i panevojshëm i fjalëve  të huaja në gjuha e përditshme

_______________________________________________________________
Perisht           kismet                 bahçe        badihafgji
Shqip              fat /risk                kopsht      rrugaç      _______________________________________________________________

arab.               kajde                   bardak        hise
alb                  teka, parim          gotë           pjesë
________________________________________________________________

Grieche.         antik                    anti
Albanisch        i lasht                 kunder     
________________________________________________________________

Latein              avantazh              briket     bastion  
Alb/ Skip           përparsi               tulle        fortesë
_______________________________________________________________

italianisch          banderola                                  kavaler
Alb / shqip         flamura te vogel                         kalores       
_______________________________________________________________ 

Fr.                      makiazh                kaucion        brilant                  abonoj
shqip                   maske                 dorezon       shkelqyeshem       parapaguaj  
________________________________________________________________

turk.                      abej                       kazan                             aksham    begenis
alb/                      vella i madh           ene e madhe                  mbramje   pelqen
___________________________________________________________________

 ang                   story                         look           boycott            donacion
 shqip                tregim /rrëfim            pamje       kundershtim    dhurat
____________________________________________________________________

skr                   zalli             berllog                derzhav       prezore    peçat
alb                   rera             mbeturina           shtet            dritare      vul 
________________________________________________________________







_______________________________________________________________

                                Thënie për gjuhën 
 “Gjuha është tepër e rëndësishme për t’ua lënë vetëm gjuhëtarëve” Heidegger 

“Gjuha Shqipe është i vetmi mjet i ndriçimit dhe i përparimit moral.

Ajo është një gjuhë e fuqishme dhe e bukur që duhet të jetë krenaria e folësve të saj
dhe një mjet i shenjtë për zhvillimin kulturor dhe intelektual të kombit të vjetër shqiptar”
Holger Pedersen 

“Kurrë nuk kemi të drejtë të quhemi komb i qytetëruar, sado që të mësojmë gjuhë të huaja,
sepse kombi nuk qytetërohet vetëm me mësimin e gjuhëve të huaja, por me mësimin e gjuhës së vet”
Filip Shiroka “

Gjuha është pasqyra më e qartë e një kombi dhe e kulturës së tij” Eqrem Çabej 

Shenjat e civilizimit të një populli janë: 
si kujdeset ai për drunjtë e tij,  
si kujdeset ai për fëmijët dhe pleqtë  
si sillet ai me gjuhën e tij. 

Por gjuha është më e rëndësishme. Është detyrë e tij që ta ruaj dhe
 ta kultivoj atë si vlerë kulturore dhe si tipar identiteti” Erwin Chargaff 

“Themelin e diturisë dhe të atdhetarisë e përbën gjuha shqipe” Mit’hat Frashëri “

Fjala e huaj në gjuhë është si dhia ndër dhen” N. Frashëri 

“Gjuha më e mirë se gjithçka tjetër jep shpesh dritën ose mjerimin e një kohe” I. Kadare “

Gjuha shqipe ka aq pasuri fjalësh e është e ardhshme e plot gjallëri e jetë, sa mund të përkthehen në të klasikët e çdo kombi, e çdo kohe” Gj. Fishta “

Gjuha letrare s’është vetëm thesari i kulturës sonë, por edhe mjet i fortë për mbrojtjen e etnisë shqiptare” I. Ajeti

“Gjuha është sendi më i çmueshëm i një populli dhe për popullin shqiptar është i vetmi thesar” E. Çabej “

Ka një mjet me anën e të cilit kërkimtari është në gjendje ta ndriçojë, deri-diku, muzgun e fillimeve të popullit shqiptar dhe të hyjë në kohën që shtrihet përtej dëshmive historike. Këtë mjet e jep gjuhësia” N. Jokl “

Larg gjuhës shqipe, larg të qenit shqiptar” Q. Murati “

Mbrojtja e gjuhës është detyrë dhe peng nderi për çdo shqiptar” Gj. Shkurtaj “

Viktimat e gjuhës janë më të shumta se ato të shpatës” S. Frashëri  “

Gjuha ruhet atje ku shkruhet” Populli “

E mjera shqipe, ç’i punojnë e s’ka gjuhë të ankohet!” T. Zavalani “

Zot! Jepu shqiptarëve vullnet dhe logjikë që të flasin shqip të paktën kur janë në Shqipëri.
Se, siç kanë zënë disa, shpejt a vonë do ta bëjnë atdheun babiloni gjuhësh,
ku s’do ta marrë vesh qeni të zonë” N. Bulka “

Duke lexuar autorët që shkruajnë mirë, mësohesh të flasësh mirë” Volter “

Ai që e zotëron gjuhën e vet vlen më tepër se ai që pushton një qytet
” Një mendimtar i lashtë “Gjuha e keqe sjell shumë të këqija” Latine “

Gjuha është institucion mbi të gjitha institucionet” Heidegger “

Gjuha pasqyron një kombësi, ajo është pasqyra më e qartë e një kombësie dhe e kulturës së saj.
Shkalla e pasurisë dhe e pastërtisë së gjuhës është tregues i nivelit të kësaj kulture” E. Çabej

_______________________________________________________________

Dëshmia më e herëshme për ekzistencën e letërsisë shqipe është një thënie e shkruar nga prifti dominikan francez Brohariti, arqipeshkvi i Tivarit, më 1332, ai do thoshte ''Ndonëse arbërit kanë nji gjuhë krejtësisht të ndryshme nga latinishtja, prapëseprap ata përdorin shkronja latine në të gjitha librat''. Kjo tregon se gjuha shqipe përdorej gjerësisht dhe shkruhej me shkronja latine në fillim të shekullit 14.


- Gottfried Leibnitz - le ta lexojme Gotfrid Lajbnic

- Johan von Hahn- lexoni si shkruan Llalla: "Johani iu fut studimeve të gjuhës shqipe bashkë me të ndriturin gjuhëtarin shqiptar Kostandin Kristoforidhin.", a thua se e ka shok te ngushte (niveli intelektual?)

- Franz Bopp

- Gustav Meyer

- Norbert Jokl - lexohet Jokel

Më 14 deri 22 nëntor të vitit 1908 në qytetin e Manastirit u mbajt Kongresi i gjuhës shqipe. 

Gjuha shqipe
Flitet në:		Shqipëri, Kosovë, Republika e Maqedonisë, Serbi, Mali i Zi, Greqi, Turqi, Itali, dhe vende të tjera ………
Vendi:		Evropa Juglindore
Numri i Folësve:		Mbi 11 milion në mbarë botën
Renditja:		45
Familja		Indoevropiane jo po  indo-ilire
Grupi:		Shqip
Statusi Zyrtar
Gjuhë zyrtare e:	Shqipërisë Kosovës Republika e Maqedonisë Malit te Zi Italise
Rregullohet nga:	-
Kodet e gjuhës
ISO 639-1	sq
ISO 639-2(B)	sqi
SIL	ALS, ALN, AAE, AAT

 

____________________________________________________________

Etimologjia është shkenca që merret me studimin e origjinës së fjalëve.


Etimologjitë në vazhdim e ilustrojnë lidhjen e shqipes me gjuhët indo-evropiane- indo-ilire

 (një yll që i paraprin fjalës tregon të pavërtetuarat,
fjala burimore indo-evropiane hipotetike,
e cila është e shkruar në ortografi tradicionale) :

• pesë “five” (nga *pénkëe)
• zjarr “fire” (nga *gëhermos)
• natë “night” (nga *nokët-)
• dhëndër “son-in-law” (nga *gem{schëa} ter-)
• gjarpër “snake” (nga *sérpo{breve}n-)
• bjer “bring!” (nga *bhere)
• djeg “I burn” (nga *dhegëho)
• kam “I have” (nga *kapmi)
• pata “I had” (nga *pot-)
• pjek “I roast” (nga *pekëo)
• thom, thotë “I say, he says” (nga *k'emi, *k'et...
  
  _____________________________________________________________
  
  
  Përmbi za, që lëshon bylbyli,
  Gjuha shqipe m'shungullon,
  Përmbi erë, qi nep zymbyli,
  pa da zemrën ma ngushëllon.
  Gegë e toskë, malësi, jallia,
  jan nji komb, m'u da s'duron,
  fundë e majë nji asht Shqipnia,
  e nji gjuhë t'gjith na bashkon.
  
  _____________________________________________________________